Jednym z najważniejszych aspektów BHP w pracy na niektórych stanowiskach jest ochrona oczu i twarzy. Zagrożeniem mogą być zarówno odpryski i odłamki, jak również czynniki biologiczne i chemiczne. Jakie środki ochrony indywidualnej zabezpieczą najlepiej przed ewentualnymi urazami? Przyjrzyjmy się bliżej wszystkim dostępnym rodzajom i sprawdźmy, które z nich zapewniają skuteczną ochronę przed zagrożeniami w różnych środowiskach pracy.

Okulary, gogle, osłony i przyłbice

Okulary ochronne

Podstawowym, a jednocześnie najpopularniejszym środkiem ograniczającym ryzyko urazu oczu są okulary ochronne. W zależności od konstrukcji i użytych materiałów mogą chronić zarówno przed uderzeniami i odpryskami, jak i promieniowaniem UV. Okulary przeznaczone dla spawaczy mogą być stosowane jedynie przy spawaniu gazowym i lutospawaniu. Niezależnie od tego, czy soczewki są wyprodukowane z tworzywa sztucznego czy z nietłukącego się szkła, okulary ochronne muszą spełniać wymagania normy EN 166, która dotyczy wszystkich typów ochrony indywidualnej oczu na różnych stanowiskach pracy w przemyśle i laboratoriach. Norma określa m.in. 3 klasy optyczne (do prac ciągłych, okresowych i przygodnych) oraz odporność mechaniczną soczewek. W przypadku braku oznaczenia mamy do czynienia z okularami z minimalną odpornością na uderzenia. Najlepszy poziom ochrony zapewniają okulary wyposażone w osłony zabezpieczające przed dostaniem się odprysków lub odłamków pod oprawkę.

Gogle ochronne

Wyższy poziom bezpieczeństwa zapewniają gogle ochronne. Ze względu na swoją konstrukcję ryzyko urazu oczu lub/i uszkodzenia wzroku jest minimalne. Oprócz ochrony oczu przed różnego rodzaju urazami mechanicznymi oraz działaniem substancji lotnych ograniczają również zazwyczaj szkodliwy wpływ promieniowania UV. Niestety, w przypadku tańszych modeli występuje czasem problem z zaparowaniem szkieł. Przy wyborze gogli ochronnych warto więc zwrócić uwagę czy posiadają efektywny system wentylacji, który poprawia komfort pracy oraz zwiększa poziom bezpieczeństwa. Wszystkie modele gogli do pracy muszą spełniać wymagania normy EN 166.

Osłony, maski i przyłbice spawalnicze

Charakter pracy na niektórych stanowiskach wymaga skutecznej ochrony całej twarzy. Służą do tego osłony, maski i przyłbice spawalnicze. Osłony wykonane są zazwyczaj z poliwęglanu i przeznaczone są do ochrony przed takimi zagrożeniami, jak rozbryzgi cieczy i substancji chemicznych czy też odpryski ciał stałych o niewielkiej sile uderzeń oraz promieniowanie UV. Wyposażone są w zawiasy umożliwiające regulację konta ustawienia szyby względem twarzy oraz część nagłowną. Niektóre modele posiadają także nauszniki przeciwhałasowe, które spełniają wymagania normy EN352-3.

Maski i przyłbice dedykowane są przede wszystkim operatorom spawarek, łuków elektrycznych oraz urządzeń do cięcia strumieniem plazmy. Zapewniają ochronę przed iskrami, odpryskami i oślepiającym światłem. Nowoczesne przyłbice wykonane są zazwyczaj z lekkiego i odpornego poliamidu. Najbardziej zaawansowane modele wyposażone są m.in. w automatyczny filtr z możliwością regulacji zakresu przyciemniania oraz przełącznik funkcji spawanie/szlifowanie.

Warto pamiętać, że wszystkie środki ochrony indywidualnej oczu i twarzy muszą być zgodne nie tylko z wymaganiami określonymi podstawową normą EN 166, ale także z normami dotyczącymi pracy związanej z konkretnymi typami zagrożeń. W przypadku spawaczy są to normy EN 169 oraz EN 175.

Rodzaje zagrożeń i dobór odpowiednich środków ochrony oczu i twarzy

Podstawą zapewnienia optymalnej ochrony oczu i twarzy jest prawidłowa identyfikacja wszystkich zagrożeń oraz ocena ryzyka ich wystąpienia w trakcie pracy na konkretnych stanowiskach. W niektórych przypadkach specyfika wykonywanej pracy wiąże się z jednoczesnym występowaniem kilku różnych rodzajów zagrożeń. Środki ochrony oczu i twarzy powinny być wówczas dobrane z wyjątkową starannością. Adekwatne środki ochrony indywidualnej powinien zapewnić pracodawca.

Najczęściej występującym rodzajem zagrożeń dla oczu i twarzy są uszkodzenia mechaniczne spowodowane przez odłamki i odpryski ciał stałych oraz rozbryzgi cieczy lub gazu. W zależności od oceny możliwych zagrożeń do ochrony wykorzystuje się okulary i gogle ochronne z odpowiednim typem soczewek oraz optymalną odpornością mechaniczną, a w przypadku konieczności ochrony całej twarzy – osłony, tarcze i przyłbice. Jeśli zagrożenie urazem dotyczy małych odprysków ciał stałych o energii uderzeń do 45 m/s, zamiast osłony z szybki poliwęglanowej można zdecydować się na osłonę siatkową, która musi spełniać wymagania normy EN 1731. Z osłon tego typu korzystają zazwyczaj stolarze, cieśle i drwale.

Inny, często spotykany rodzaj zagrożenia to promieniowanie optyczne, które dzieli się na promieniowanie nadfioletowe (UV), widzialne (VIS) i podczerwone (IR). Obejmuje zarówno zagrożenia pochodzenia naturalnego, jak i ze źródeł sztucznych. Przed negatywnym wpływem promieniowania optycznego, zwłaszcza światła widzialnego i UV, z którym mają do czynienia przede wszystkim spawacze, pracownicy zajmujący się cięciem plazmowym oraz przetwórstwem metali w wysokich temperaturach, chronią odpowiednio dobrane okulary, gogle ochronne oraz tarcze i przyłbice. Okulary i gogle nie mogą być stosowane przy długotrwałych i ciągłych pracach spawalniczych za pomocą łuku elektrycznego oraz cięcia plazmowego.

Ostatni typ zagrożeń dla oczu i twarzy w pracy fizycznej wiąże się z czynnikami chemicznymi i biologicznymi, z którymi mamy do czynienia m.in. w laboratoriach i na budowach. Ryzyko bezpośredniego kontaktu ze szkodliwymi substancjami, gazami i pyłami ograniczają odpowiednio dobrane gogle i osłony twarzy. W przypadku pracy w środowisku, w którym występują wyjątkowo silne substancje chemiczne, wymagane jest dodatkowo stosowanie maseczek z filtrem lub masek pełnotwarzowych gwarantujących optymalny poziom ochrony zarówno dla oczu i twarzy, jak i dróg oddechowych.